TY - JOUR ID - 244093 TI - دگرریختی و جنبایی پهنه های گسلی قم، البرز و کوشک نصرت در محدوده شمال قم JO - فصلنامه علوم و مهندسی زلزله JA - BESE LA - fa SN - 2476-6097 AU - طبسی, هادی AU - بهاالدینی, سمیه AD - استادیار، گروه زمین شناسی، دانشکده فنی مهندسی و علوم پایه، واحد دماوند، دانشگاه آزاد اسلامی، دماوند، ایران AD - دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه زمین شناسی، دانشکده فنی مهندسی و علوم پایه، واحد آشتیان، دانشگاه آزاد اسلامی، آشتیان، ایران Y1 - 2022 PY - 2022 VL - 8 IS - 4 SP - 17 EP - 27 KW - جنبایی KW - گسل‌های قم KW - البرز و کوشک نصرت KW - قم KW - دگرریختی DO - 10.48303/bese.2021.244093 N2 - حوزه درون‌قاره‌ای شمال قم در ایران مرکزی جای گرفته است. راستای عمومی گسل‌های مهم این پهنه شامل گسل قم، البرز و کوشک نصرت، شمال باختر- جنوب خاور بوده و همگی با درازای بیش از 50 کیلومتر تحت تأثیر همگرایی صفحه عربی- اوراسیا، در لرزه‌خیزی و دگرشکلی گستره قم نقش مهمی داشته‌اند. یکی از روش‌های ارزیابی زمین‌ساختی، بهره‌گیری از شاخص‌های زمین‌ریخت‌سنجی است. در این میان، با توجه به ویژگی‌های سنگ‌شناختی و نحوه قرارگیری و پراکندگی حوضه‌ها، شاخص‌های نسبت عرض به ارتفاع دره، هیپسومتری و گرادیان طولی رودخانه برای ارزیابی انتخاب شده و نتایج تحلیل شده‌اند. این داده‌ها، در کنار داده‌های هندسه گسل‌ها و جهت‌یابی تنش توانسته برخی ویژگی‌های زمین‌ساختی گستره را روشن کند. مطالعات زمین‌ریخت‌سنجی، گستره‌های اطراف گسل ساوه و گسل کوشک نصرت در بخش شمال ساوه و همچنین مناطقی از جنوب شهر قم را دارای توان بالاآمدگی نشان می‌دهد. سایر پهنه‌ها بالاآمدگی قابل توجهی ندارند.پایین بودن جنبایی قائم در برآوردهای زمین‌ریخت‌سنجی دلالت بر نبود جنبایی نیست بلکه می‌تواند کارکرد هم‌زمان مؤلفه‌های فشاری و برشی یا همان دگرشکلی خاص ایران مرکزی را نشان دهد. این نوع حرکت با دانستن جهت‌یابی تنش به‌سادگی قابل تفسیر خواهد بود. دگرشکلی برشی- فشاری گستره قم، ناشی از حرکت رو به شمال خاوری ورقه عربی و محدودشدگی ناشی از پوسته سخت خزر است. حرکت‌های راستالغز هم‌زمان با جابه‌جایی معکوس در طول گسل‌ها باعث شکل‌گیری چین‌خوردگی‌هایی نیز شده است. بدون شک، گستره‌ی قم محدوده‌ای است که از نظر مطالعات زمین‌شناسی لرزه‌ای مورد توجه محققین با دیدگاه‌های مطالعاتی متفاوت بوده که مقایسه نتایج این پژوهش‌ها به کشف مجهولات جنبایی گستره کمک کرده است. UR - http://www.bese.ir/article_244093.html L1 - http://www.bese.ir/article_244093_c74fbe70c774727330e77078e1d6428d.pdf ER -