شواهد زمین‌شناسی و زمین‌ریخت‌شناسی مبنی بر فعالیت گسله‌های بخش شمالی ساوه (ایران مرکزی)

نوع مقاله : Articles

نویسندگان

پژوهشکده زلزله‌شناسی، پژوهشگاه بین المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، تهران

چکیده

شهرستان‌های قم و ساوه از دیدگاه زمین‌شناسی در محل پیوند دو ایالت لرزه زمین‌ساختی ایران مرکزی و البرز قرار دارد. از گسله‌های فعالی که در این منطقه معرفی شده‌اند می‌توان به گسله کوشک نصرت اشاره کرد. در راستای این گسله تاکنون زمین‌لرزه دستگاهی و یا تاریخی گزارش نشده است. این گسله از دو روند نزدیک به خاوری- باختری و شمال باختری شکل گرفته است و بیشترین بخش آن از میان توده‌های سنگی با سن‌های مزوزوئیک و ائوسن می‌گذرد. بخش کوچکی از این گسله آبرفت‌های جوان (پلایستوسن بالایی) را متأثر می‌کند. برای مشخص شدن فعالیت زمین‌ساختی این گسله برای محاسبات خطر، افزون بر پیمایش‌های میدانی روش‌های دیگری به‌کار گرفته شده‌اند. بر اساس مطالعات وضعیت تنش به روش زمین‌ساختی و لرزه‌ای شاهدی بر فعالیت بخش خاوری- باختری گسله به دست نمی‌آید. برداشت‌های میدانی و مطالعه زهکش‌ها به‌طور مشخص نشان‌دهنده‌ی راستالغز بودن این گسله با مؤلفه راست‌بر است که با جهت تنش به‌دست‌آمده همخوانی ندارد. روش‌های دیگری چون شاخص‌های مورفومتریک (شاخص هیپسومتری و شیب رودخانه) نیز یافته بالا را تأیید می‌کنند. پرسش بعدی که در ارتباط به بخش خاوری- باختری گسله کوشک نصرت مطرح می‌شود ارتباط احتمالی آن با پایانه شمال باختری گسله سیاه کوه است که در جنوب شهر تهران قرار می‌گیرد. با تکیه بر یافته‌های مورفوتکتونیکی و عکس‌های ماهواره‌ای به نظر می‌رسد که پیوندی میان این دو گسله وجود داشته باشد؛ هرچند که پیگیری این گسله به‌صورت یک خط واحد بر روی عکس‌های ماهواره‌ای مشخص نیست اما می‌تواند گسله از خطوط ناپیوسته همراه با تداخل دو روند گسلی خاوری- باختری و شمال باختری از گسله کوشک نصرت (بخش خاوری- باختری آن) تا گسله سیاه‌کوه تشکیل شده باشد.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. Agard, P., Omrani, J., Jolivet, L., and Mouthereau, F. (2005) Convergence history across Zagros (Iran): constraints from collisional and earlier deformation. International Journal of Earth Sciences, 94, 401-419.
  2. Vincent, I., Allen, M.B., Ismail-Zadeh, A.D., Flecker, R., Foland, K.A., and Simmons, D. (2005) Insights from the Talysh of Azerbaijan into the Paleogene evolution of the South Caspian region. Geological Society of America Bulletin, 117, 1513-1533.
  3. Vincent, S.J., Morton, A.C., Carter, A., Gibbs, S., and Barabadze, T.G. (2007) Oligocene uplift of the Western Greater Caucasus: An effect of initial Arabia-Eurasia collision. Terra Nova, 19, 160-166.
  4. Allen, M.B. and Armstrong, H.A. (2008) Arabia-Eurasia collision and the forcing of mid-Cenozoic global cooling: Palaeo-geography, Palaeo-climatology, Palaeoecology, 265, 52-58, doi: 10.1016/j .palaeo.2008.04.021.
  5. Horton, B.K., Hassanzadeh, J., Stoecklin, D.F., Axen, G.J., Gillis, R.J., Guest, B., Amini, A., Fakhari, M.D., Zamanzadeh, S.M., and Grove, M. (2008) Detrital zircon provenance of Neoproterozoic to Cenozoic deposits in Iran: Implications for chronostratigraphy and collisional tectonics. Tectonophysics, 451, 97-122, doi: 10.1016/j.tecto.2007.11.063.
  6. Allen, M., Jackson, J., and Walker, R. (2004) Late Cenozoic reorganization of the Arabia Eurasia collision and the comparison of short-term and long-term deformation rates. Tectonics, 23, TC2008, doi:10.1029/ 2003TC001530.
  7. Jackson, M.P.A., Cornelius, R.R., Craig, C.H., Gansser, A., Stocklin, J., and Talbot, C.J., (1990) Salt diapirs of the Great Kavir, central Iran. Geological Society of America Memoir, 177, 136 p.
  8. Walker, R. and Jackson, J, (2004) Active tectonics and late Cenozoic strain distribution in central and eastern Iran. Tectonics, 23, doi: 10.1029/2003TC001529.
  9. Talbot, C.J. and Aftabi, P. (2004) Geology and models of salt extrusion at Qum Kuh, central Iran. Geological Society of London Journal, 161, 321-334, doi: 10.1144/0016-764903-102.
  10. Letouzey, J. and Rudkiewicz, J.L. (2005) Structural Geology in the Central Iranian Basin. Institut Français du Petrole Report F0214001, 79 p.
  11. Huber, H. (1951) Geology of parts of the Western Kavir area and oil possibilities of Northern Region No. 2. National Iranian Oil Company Geological Report No., 19, 39p.
  12. Sonder, P.A. (1951) Geological Report on the Region West of Qum. Iran Oil Company Geological Report No. 49a, 61 p.
  13. Sonder, P.A. (1954) The Tertiary of the Qum-Shurab Area. Iran Oil Company Geological Report No. 123, 74 p.
  14. Sonder, P.A. (1956) Detailed Investigations on the Marine Formation of Qum. Iran Oil Company Geological Report No. 154, 61 p.
  15. Gansser, A. (1955a) New aspects of the geology of Central Iran. Proceedings, Fourth World Petroleum Congress, Section 1/A/5, Carlo Colombo, Rome, 286-305.
  16. Gansser, A. (1957) Die geologische erforschung der Qum gegend, Iran. Bulletin der Verengung Schweizerisches Petroleum-Geologen und-Ingenieur, 23, 1-16.
  17. Furrer, M.A. and Sonder, P.A. (1955) The Oligo-Miocene marine formation in the Qum region (Central Iran). Proceedings, Fourth World Petroleum Congress, Section 1/A/5, Carlo Colombo, Rome, 270-277.
  18. Nogole Sadate, M.A.A. (1978) Les zone de Decrochement et Les Virgations Structurales en Iran. Concequences des Resultants de lanalyse Structurale de la Reigon de Qom. These Univ. Scientifique et Medicate de Grenoble, 201 p.
  19. Ballato, P., Nowaczyk, N.R., Landgraf, A., Strecker, M.R., Friedrich, A., and Tabatabaei, S.H. (2008) Tectonic control on sedimentary facies pattern and sediment accumulation rates in the Miocene foreland basin of the southern Alborz mountains, northern Iran. Tectonics, 27, doi: 10.1029/2008TC002278.
  20. Hessami, K., Jamali, F., and Tabassi, H. (2003) Major Active Faults of Iran, Scale 1:2500000. International Institute of Earthquakes Engineering and Seismology.
  21. Berberian, M. and King, G.C.P. (1981) Towards a palaeogeography and tectonic evolution of Iran. Canadian Journal of Earth Sciences, 18, 210-265, doi: 10.1139/e81-163.
  22. Dehghani, G.A. and Makris, J. (1984) The gravity field and crustalstructure of Iran. Neues Jahrbuch Geol. Paleont. Abh., 168, 215-229.
  23. Hessami, K., Mobayen, P., and Tabass, H. (2013) Major Active Faults of Iran, Scale 1:2500000. International Institute of Earthquakes Engineering and Seismology.
  24. Bott, M.H.P. (1959) The mechanics of oblique slip faulting. Geol. Mag., 96(2), 109-117.
  25. Carey, E. (1979) Recherche des directions principales de contraintes associees au jeu d’une population de failles. Rev. Geol. Dyn. Geogr. Phys., 21, 57-66.
  26. Akasheh, B., Javaheri, J.H., Eshghi, I. and Islami, A.A. (1980) The earthquake December 28, 1980. Earth and Space Physics, 9, 23-36.
  27. Jackson, J.A. and McKenzie, D. (1984) Active tectonics of the Alpine-Himalayan Belt between western Turkey and Pakistan. Geophys. J. R. Astr. Soc., 77, 185-264.
  28. Priestley, K., Baker, C., and Jackson, J. (1994) Implications of earthquake focal mechanism data for the active tectonics of the south Caspian Basin and surrounding regions. Geophysical Journal International, 118(1), 111-141.
  29. Abbasi, M.R. (2014) Identification of Active Faults by Investigating Drainage Networks in Avaj-Bojin Zahra Region. Report No. 16-94, 5141, International Institute of Seismology and Earthquake Engineering.
  30. Bull, W.B. (2007) Tectonic Geomorphology of Mountains: a New Approach to Paleoseismology. Blackwell, Malden.
  31. Keller, E.A. and Pinter, N. (1996) Active Tectonics: Earthquakes, Uplift, and Landscape. Prentice Hall, New Jersey.
  32. Seeber, L. and Gornitz, V. (1983) River profiles along the Himalayan arc as indicators of active tectonics, Tectonophysics, 92, 335-367, doi: 10.1016/0040-1951(83)90201-9.
  33. Strahler, A.N. (1952) Hypsometric (area–altitude) analysis of erosional topography. Geological Society of America Bulletin, 63, 1117-1142.
  34. Pike, R.J. and Wilson, S.E. (1971) Elevation–relief ratio, hypsometric integral and geomorphic area–altitude analysis. Geological Society of America Bulletin, 82, 1079-1084.
  35. Mayer, L. (1990) Introduction to Quantitative Geomorphology. Prentice Hall, Englewood, Cliffs, NJ.
  36. Keller, E.A. and Pinter, N. (2002) Active Tectonics: Earthquakes, Uplift, and Landscape. Second Ed., Prentice Hall, New Jersey.
  37. Hamdouni, R.E., Iriggaray, C., Fernandez, T., Chacon, J., and Keller, E.A. (2008) Assessment of relative active tectonics, southwest border of the Sierra Nevada (Southern Spain). Geomorphology, 96.
  38. Hack, J.T. (1973) Stream-profiles analysis and stream-gradient index. Journal of Research of the U.S. Geological Survey, 1, 421-429.
  39. Troiani, F. and Della-Seta, M. (2008) The use of the stream length–gradient index in morphotectonic analysis of small catchments: A case study from Central Italy. Geomorphology, 102, 159-168.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 01 آذر 1395
  • تاریخ بازنگری: 08 اسفند 1399
  • تاریخ پذیرش: 06 دی 1399

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار